Inscenizacja

Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem, którą organizujemy co roku w rocznicę zwycięstwa wojsk polskich i litewskich, to jedno z największych wydarzeń prezentujących kulturę średniowiecza w Europie i zarazem jedno z najważniejszych dla Warmii i Mazur. Organizowane jest ono od 1998 roku. W tym roku (2023) świętowaliśmy nasz jubileusz, to już 25 raz wspólnie “przekazywać miecze Grunwaldu”. To tutaj, na polach pod Grunwaldem, spotykają się tysiące rekonstruktorów oraz miłośników średniowiecza z całego świata, w tym m.in. z: Niemiec, Włoch, Francji, Finlandii, Czech, Słowacji, Węgier, Rosji, Białorusi, Ukrainy, a nawet Stanów Zjednoczonych i Nowej Zelandii. Dzięki ich zaangażowaniu możemy gościć dziesiątki tysięcy turystów, którzy zjeżdżają się z całej Europy, by podziwiać to niezwykłe widowisko oraz dobrze się bawić. Punktem kulminacyjnym jest rekonstrukcja pamiętnej bitwy z 1410 roku, w której bierze udział około 1250 rekonstruktorów historycznych.

Inscenizacja odbywa się tradycyjnie w sobotę

najbliższą 15 lipca – dacie rocznicy Bitwy pod Grunwaldem o godzinie 15.00. Główne wydarzenie poprzedzone jest wieloma interesującymi atrakcjami, które rozpoczynają się już w środę. Organizatorzy oraz pierwsi rekonstruktorzy pojawiają się już jednak wcześniej – 10 dni przed inscenizacją. Wtedy to mają miejsce prace logistyczne i kwatermistrzowskie przy powstajacym “Grodzisku Historycznym”, palisadzie, placu turniejowym, wieżach strażniczych czy bramach.

Na Dni Grunwaldu składają się wszystkie wydarzenia, które dzieją się od środy aż do niedzieli. Wtedy to mają miejsce turnieje rycerskie, pokazy rzemiosł dawnych, koncerty muzyczne i wiele innych. Warto wspomnieć chociaż kilka z nich. Są to więc turnieje łucznicze, prezentacje walk rycerskich, liczne warsztaty, w tym warsztaty chorału gregoriańskiego, których uczestnicy prezentują swój kunszt podczas niedzielnej mszy świętej.

Przed przyjazdem na Dni Grunwaldu warto zapoznać się z jego programem, gdyż każdy może tam znaleźć coś dla siebie. Główny zarys wydarzenia jest ten sam, ale towarzyszące mu atrakcje potrafią znacznie się zmieniać z roku na rok. Szczególnie koncerty oraz występy zespołów muzyki tradycyjnej i średniowiecznej przyciągają na Grunwald coraz to nowych artystów.

Dni Grunwaldu posiadają swój, ugruntowany już, porządek.

Nie zawsze godziny są takie same, więc uważnie trzeba śledzić podany w danym roku program. Porządkując wydarzenia chronologicznie, środę dominują od rana turnieje rycerskie. Pierwsze są turnieje łucznicze. Najczęściej uczestnicy konkurują ze sobą na zachodnim skraju polu bitwy, na wschód od wzgórza pomnikowego. Ukształtowanie tego terenu przypomina amfiteatr, co nadaje temu miejscu wyjątkowy charakter, idealny do oglądania zmagań rekonstruktorów. W latach, kiedy liczba zawodników była niewielka, turniej ten odbywał się za obozem rzemieślników, obecnie w miejscu tym znajdziecie Państwo strzelnicę z łuku dla turystów. Równolegle, na placu turniejowym usytuowanym w centralnym miejscu “Grodziska Historycznego” odbywają się bojowe turnieje rycerskie, które z racji na ilość uczestników przyjmują status nieoficjalnych Mistrzostw Polski.

Pierwszego dnia są to pojedynki “Miecza Długiego”.

Mistrzostwa te dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza nazywana Turniejem o Srebrny Miecz Grunwaldu, zaś druga Turniejem o Złoty Miecz Grunwaldu. Są to niejako dwie odrębne ligi. Srebrny miecz przeznaczony jest dla rekonstruktorów rozpoczynających swoją przygodę w walkach bojowych lub niżej klasyfikowanych w rankingu walk, zaś złoty dla 12 z topu oraz 4 finalistów “Miecza Srebrnego”. Finał tych mistrzostw ma miejsce w piątek. W środę odbywa się także turniej bojowy seniorów w walkach rycerskich. Przeznaczony jest on dla oldboyów i dinozaurów ruchu rekonstrukcyjnego. Walczą oni w rynsztunku treningowym, dużo tu zabawy a i ducha walki. Doświadczeni zawodnicy chętnie dzielą się opowieściami o poprzednich edycjach Dni Grunwaldu oraz tym, jak zmieniały się turnieje oraz całe wydarzenie. Po seniorach odbywa się turniej bojowy kobiet. Panie do walki przystępują w pełnym oporządzeniu bojowym i często tylko dzięki nazwie turnieju widzowie domyślają się, że walczą panie, a nie panowie.  Tego samego dnia odbywa się Międzynarodowy Turniej Piłki Średniowiecznej, tzw. „Grundial”. Powstał on z inicjatywy Chorągwi Krakowskiej. Jego celem jest przejęcie tytułowej „piłki” – wielkiego wora wypełnionego gałganami i przetoczenie go do strefy “bramkowej” przeciwnika.

Na łagodnym zboczu wzgórza pomnikowego,

pomiędzy placem turniejowym a muzeum ulokowane jest podgrodzie kupców i rzemieślników. Tutaj w jednym miejscu znajdziecie Państwo około 100 kramów, gdzie stukot młotów kowalskich miesza się ze szczebiotem przekupek. Spotkać tu można szewców pochylonych nad swą pracą, szklarzy, stolarzy oraz mnichów skrobiących dziwne znaki na świeżo wysuszonym pergaminie. Na straganach można zobaczyć i zakupić wiele artefaktów wykonanych ręcznie z pieczołowicie zachowanym rygorem średniowiecznej technologii, zaczynając od elementów do walki i uzbrojenia, poprzez wielobarwne stroje różnych warstw społecznych, po architekturę, wyroby obozowe, biżuterię i słowo pisane. To właśnie na straganach dowiesz się jak powstawały różne przedmioty, jak przygotowywano jadło i napitki oraz usłyszysz przedziwne historie średniowieczne, przywiezione z rodzimych stron i najdalszych zakątków znanego wtedy świata, wraz towarami handlowymi.

Czwartek rozpoczynamy mszą świętą w obozie wielkiego mistrza,

odprawianą w języku łacińskim wg formularza z 1410 r. Miejsce to wybrane zostało nie przez przypadek. Obóz wielkiego mistrza jest miejscem, w którym turyści mogą dyskretnie podglądać rekonstruktorów, a tym samym poznawać życie codzienne ludzi żyjących w średniowieczu. Jednym z takich miejsc jest polowa kaplica Krzyżaków. W niej to codziennie, od czwartku do niedzieli, odprawiana jest w godzinach przedpołudniowych msza święta, a także warsztaty chorału gregoriańskiego.  Godzina mszy świętej jest zmienna, zależna od planu danego dnia, tak, by w tym samym czasie nie odbywały się w jej okolicy inne wydarzenia. Po Mszy rozpoczynają się eliminacje do kolejnego turnieju rycerskiego – Mistrzostwa Miecza Jednoręcznego o Srebrny Pas Grunwaldu. Turniej ten jest bardzo popularny wśród walczących, więc eliminacje trwają kilka długich godzin – z przerwami, aż do wieczora.

Konferansjerzy dbają o dobre humory oglądających opowiadając ciekawe historie oraz sypiąc na lewo i prawo żartami. Na placu turniejowym nie może być bowiem mowy o nudzie! Całość wydarzenia ma także swoją oprawę muzyczną, która ma zagrzewać walczących do jeszcze większego wysiłku. Plac turniejowy graniczy z obozem rzemieślników. Wtajemniczeni wiedzą, że w przerwach między walkami turniejowymi można przyjrzeć się pracy rzemieślników, którzy z chęcią opowiadają o swojej pracy.

Czwartek jest też dniem, w którym prowadzone są gry i zabawy średniowieczne. Ich gospodarzem jest Chorągiew Komturstwa Miasta Gdańska. Ubrani, adekwatnie do czasów które przedstawiają, pokazują jak w średniowieczu spędzano czas wolny. Ich koronną zabawą są tzw. „bule”. Gra sięgająca korzeniami do czasów antycznych na pierwszy rzut oka może wydać się niezwykle prosta, jednak w rzeczywistości wymaga doskonałej precyzji i wyczucia. Celem jest umieszczenie metalowych kul jak najbliżej małej drewnianej kulki. 

Pod wieczór, już po godzinie 17.00, odbywają się też grupowe walki ful kontaktowe na ostre tzw Melle. Każda z drużyn liczy 12 wojowników, co powoduje, że starcia jest namiastką “małej” bitwy i to zapada szczególnie w pamięci turystów. Żaden film czy zdjęcie nie potrafi oddać wyjątkowości tego wydarzenia, więc koniecznie trzeba przyjechać na Grunwald już w czwartek, by tego doświadczyć. Po tych walkach następuje finał Turnieju Miecza Jednoręcznego o Srebrny Pas Grunwaldu. Dzień czwartkowy jest obowiązkowym dla miłośników walk rycerskich, którzy będą mogli obejrzeć wielorakie uzbrojenie oraz doświadczyć tak walk jeden na jednego, jak i tych grupowych.

Piątek witamy mszą,

po której od razu zbierają się uczestnicy warsztatów chorału gregoriańskiego. Kolejną atrakcją są Mistrzostwa Polski w Szachach Historycznych wg XIV wiecznych traktatów Jakuba Cessolis, w których to król jest wszechwładną figurą na szachownicy, a królowa przesuwa się tylko po skosie o jedno pole. W okresie Bitwy pod Grunwaldem nie znano również pojęcia roszady to dopiero druga połowa XV wieku przyniosła zmiany nazwane “skokiem króla do kuchni”. Przed nami X jubileuszowy turniej, który z roku na rok cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Odbywa się on w budynku Muzeum. W międzyczasie, na placu turniejowym odbywa się Turniej Miecza Jednoręcznego o Złoty Pas Grunwaldu. Bierze w nim udział 12 najlepszych zawodników wyłonionych na podstawie rocznego rankingu turniejów oraz 4 finalistów “Turnieju Pasa Srebrnego”.

O godz. 12.30 ma miejsce stałe już wydarzenie, o nazwie Grunwaldzkie Wici.

Celem tego wydarzenia jest przedstawienie mieszkańców “Grodziska Rycerskiego”. Po kolei prezentują się kolejne chorągwie, o których opowiadają ich dowódcy. Można wtedy dowiedzieć się co nieco o historii tej imprezy, obejrzeć stroje oraz poznać najważniejsze postacie i osobowości wydarzenia. Swoją przemowę mają odtwórcy roli króla Jagiełły oraz wielkiego mistrza krzyżackiego. Rekonstruktorzy prezentują swoje odświętne, rycerskie ubiory, które różnią się od wyposażenia typowego dla pola bitwy, co może być wyjątkową atrakcją dla ludzi lubiących wielobarwne stroje. Jest to też okazja by znaleźć się o wiele bliżej rycerzy oraz koni niż podczas inscenizacji. Po Grunwaldzkich Wiciach następuje turniej łuczniczy, który od wielu lat organizowany jest na polu bitwy. Jednocześnie na polu turniejowym odbywają się Mistrzostwa Polski Turniej Bojowy „Samowtór”. Są to bardzo widowiskowe walki w parach, wymagające od walczących zgrania i współpracy oraz dużych umiejętności technicznych.

Próba generalna,

która tradycyjnie od lat rozpoczyna się o godzinie 17.00, ma swoich zagorzałych fanów i może być wielkim zaskoczeniem dla tych, którzy przyjadą na nią pierwszy raz. Wbrew pozorom nie zobaczycie Państwo na niej rekonstruktorów w uzbrojeniu odgrywających poszczególne sceny, duble, recytujących swoje dialogi, a fantazyjną gamę przeróżnych, wymyślonych kostiumów i przebrań, którymi rekonstruktorzy starają się zaskoczyć reżysera inscenizacji i wywołać salwy śmiechu wśród swoich adwersarzy oraz przybyłej widowni, a czasami nawet oburzenie wśród zaskoczonych turystów ” … co tam do … robią indianie?”.

Po godzinnej zabawie rekonstruktorów, męczarniach reżysera, który próbuje poukładać te wszystkie puzzle, oraz kompletnie zdezorientowanej TV, która w dalszym ciągu nie wie jak rozstawić swoje kamery, wracamy na plac turniejowy. Tam na estradzie występują zespoły oraz bardowie. Można na żywo poznać tradycje muzyczne średniowiecza oraz zobaczyć jak wyglądali oraz jakich instrumentów używali muzycy tamtych czasów. 

Wieczorem o godzinie 20.00 rozpoczynamy trzydniowe Mistrzostwa Polski – Grunwaldzki Konny Turniej Rycerski, którego kulminacyjnym punktem będą niedzielne walki konne, bezpośrednie starcia i trafienia kopijników – JUST.

A w piątek zobaczymy Buhurt,

czyli grupowe gonitwy na tępe. Jedna z najstarszych gonitw turniejowych. Rozgrywki tego typu mają charakter pokazów zręcznościowych. Dynamiczna dyscyplina, w której rycerze zgrupowani w dwie drużyny walczą na broń stępioną np. maczugi turniejowe. Jedną ze współczesnych odmian tej dyscypliny jest “Gaciohurt”. Celem starcia jest strącenie wszystkich jeźdźców drużyny przeciwnej. Dodatkowym utrudnieniem jest dosiad wierzchowców “na oklep”, a przystąpienie zawodników w średniowiecznych gaciach i koszulinie może i wywołuje wśród widowni rozbawienie, ale tym samym zadawane razy są często dość bolesne i utrudniają utrzymanie się jeźdźca na grzbiecie końskim. Wygrywa drużyna, która wyeliminuje całkowicie rywali.

Drugą dyscypliną turnieju konnego tego dnia będą walki na przy użyciu Młota Lucereńskiego. Tym razem wybrani przedstawiciele pocztów rycerskich przystąpią do walk używając obuchowej broni drzewcowej. Młot lucereński to popularna broń piechoty w XIV i XV wieku, w której na ponad metrowym drzewcu osadzony jest młot, zakończony z jednej strony długim kolcem w formie nadziaka, a z drugiej obuchem, zazwyczaj czterema, krótkimi szpikulcami połączonymi razem w formę młota. Ponadto na szczycie drzewca znajdował się pionowo osadzony długi grot.

Sobota rozpoczyna się tradycyjnie od Mszy Św.

Po mszy świętej, na polu inscenizacji, odbywa się turniej artyleryjski. Zaskakujące konkurencje, które pozwalają wyłonić najsprawniejszego artylerzystę, są niemałym zaskoczeniem dla przybyłych, więc nie będziemy zdradzać co tam się dokładnie dzieje. To trzeba zobaczyć na żywo! Równolegle na placu turniejowym odbywa się turniej bojowy dla osób niepełnoletnich. Prowadzone są wtedy konkurencje rycerskie dla młodzieńców i dziewczyn, którzy nie ukończyli 18 roku życia. Wielu zdobywców złotego pasa Grunwaldu zaczynało właśnie od wygrania tego wydarzenia. Podczas kolejnych kilku godzin zapraszamy turystów do części rozrywkowej, gdyż inscenizatorzy w tym czasie szykują się do Apelu Grunwaldzkiego oraz do inscenizacji.

Jednym z najważniejszych wydarzeń Dni Grunwaldu jest Apel Grunwaldzki, który co roku odbywa się o godz. 12.30 na wzgórzu pomnikowym. Jest to najbardziej oficjalna część Dni Grunwaldu, w której uczestniczą przedstawiciele rządu i samorządu oraz harcerze i wojsko. Tutaj po raz pierwszy tego dnia posłowie wręczają miecze Władysławowi Jagielle i Witoldowi. Epizod ten można tutaj obejrzeć “na wyciagnięcie ręki”. Jest to doskonała okazja do zrobienia sobie zdjęcia z którymś z inscenizatorów grających główne postacie. Znajdują się oni bowiem bardzo blisko widowni.

Od godz. 14.00 można obserwować rycerzy szykujących się do przedstawienia.

Chorągwie w zorganizowanym szyku ustawiają się na wcześniej ustalonych miejscach. O godz. 15.00 rozpoczyna się najważniejsze wydarzenie Dni Grunwaldu – inscenizacja bitwy pod Grunwaldem. Trwa ona przeszło godzinę, po czym rycerstwo zaczyna zjeżdżać się do obozów. Ponieważ jest to bardzo wytężony dla rekonstruktorów czas, mają oni potem czas wolny, kiedy mogą zregenerować siły. Za to prym wiodą wtedy muzycy oraz konferansjerzy, którzy zapraszają na koncerty muzyki dawnej. W tym samym czasie harcerze zbierają chętnych na przegląd piosenki harcerskiej.

O godz. 19.00 rozpoczniemy drugi dzień zmagań turnieju konnego. Tym razem będą to gonitwy sprawnościowe do pierścienia, polegają na pokonaniu przez rycerza „toru przeszkód”, wykazując się przy tym umiejętnością posługiwania się kopią, mieczem oraz rohatyną. Jeźdźcy mogą wykazać się siłą i precyzją oraz umiejętnością posługiwania wszelkim orężem, ale także pięknym strojem, umiejętnością dosiadu i prowadzenia konia.  Dzień zakończą pokazy Fire Show.

Głównym wydarzeniem niedzieli będzie finał Konnego Turnieju Rycerskiego JUST. Najbardziej dramatyczna i emocjonująca część turnieju, równocześnie najważniejsze zmaganie turniejowe w trakcie, których rycerze odziani w pełne zbroje płytowe potykają się jeden na jednego starając się nawzajem trafić kopią. Celem starć jest skruszenie kopii bądź wysadzenie przeciwnika z siodła. Rycerze i konie wyposażeni są w wierne repliki uzbrojenia historycznego o wybitnych walorach estetycznych i użytkowych, gwarantujących pełne bezpieczeństwo (koniom). Są to widowiska najbardziej zbliżone realiami do dawnych średniowiecznych turniejów rycerskich. Dynamiczne show łączy w sobie emocjonujące sportowo – historyczne widowisko, edukację, humor i dobrą zabawę dla dorosłych, młodzieży i dzieci. Poza aspektem rywalizacji sportowej joust jest także widowiskiem nawiązującym do tradycji rycerskich. Walkę poprzedzają heroldowie wysławiający zasługi swojego pana, a panie z publiczności prowokowane są do obierania swoich rycerzy, kibicowania mu i okazywania łask.

Co roku namawiamy turystów na przybycie do nas wcześniej niż w sobotę.

Ze względu na wysiłek związany z Apelem Grunwaldzkim oraz samą inscenizacją, nie ma możliwości na zorganizowanie turniejów rycerskich tego samego dnia. Wokół pól grunwaldzkich znajdują się liczne pola namiotowe, gdzie można się rozbić już od środy, by wspólnie z nami przeżywać te wyjątkowe dni. Każdy może znaleźć tu coś dla siebie.

Nie tylko samą inscenizacją żyją Dni Grunwaldu. Warto przyjechać wcześniej by zwiedzić Muzeum Grunwaldzkie. Idąc w jego kierunku widać resztki pomnika, który tworzy charakterystyczny „kopiec”. Jest to pozostałość po rzeźbie, która stanęła w Krakowie, w 1910 roku, na 500 lecie bitwy pod Grunwaldem. Zniszczyli ją Niemcy w 1939 roku, a jej odratowane części można zobaczyć właśnie tutaj. Odrestaurowany pomnik stanął w 1976 roku w Krakowie, zaś oryginalne pozostałości przewieziono na pamiątkę na pola grunwaldzkie. Z okazji 610 lecia, w 2020 roku, stanął obok głaz z Pogonią litewską, upamiętniający udział Litwinów w bitwie.

Kolejnym ciekawym miejscem, które warto zwiedzić, jest kaplica pobitewna, która znajduje się 300 metrów na południe od pomnika. Powstała ona na miejscu pochówku rycerzy, którzy polegli w bitwie. Po drodze do kaplicy zobaczyć można głaz, postawiony na pamiątkę bitwy. Zgodnie z podaniami tam miał właśnie polec wielki mistrz, ale historykom nie udało się tego udowodnić. Idąc dalej można dojść do kopca Jagiełły, gdzie, według legendy, król miał dowodzić bitwą. Była to inicjatywa harcerzy, którzy postawili go w 1959 roku. Miejsce nie jest historycznie adekwatne, ale stanowi symbol pamięci o Grunwaldzie, którą pielęgnowały przez lata zastępy harcerskie. Z tego miejsca roztaczają się piękne widoki na pola i lasy grunwaldzkie.

Na 2022 rok zaplanowano otwarcie nowego Muzeum Grunwaldzkiego, które pozwoli na prezentację wszystkich artefaktów dotyczących Grunwaldu, które udało się zebrać lub odkopać. Stanowią  one pokaźną kolekcję, która od lat czekała na miejsce, które pozwoli na ich pokazanie całemu światu. Jest to o tyle ważne, że od kilku lat odbywają się w tym miejscu owocne wykopaliska archeologiczne, które rzucają nowe światło na samo wydarzenie, ale też na kulturę i warunki życia w średniowieczu.